Að taka pokann sinn

Þrátt fyrir varnarsigur flokksins í nýafstöðnum kosningum til Alþingis hefur formaður Sjálfstæðisflokksins tekið ákvörðun um að sækjast ekki eftir endurkjöri til formanns á komandi landsfundi og jafnframt að afsala sér þingmennsku. Fylgi Sjálfstæðisflokksins hefur dregist saman um liðlega fjórðung frá þingkosningunum 2013 og fimmtung frá kosningunum 2021. En fylgistapið varð stærra hjá Vinstri grænum og Framsóknarflokki. Fyrrum kjósendur Vinstri grænna sáu ástæðu til að refsa forystu síns flokks í nýafstöðnum alþingiskosningum. Flengingin var svo harkaleg (fylgið dróst saman um 82%) að flokkurinn þurrkaðist af þingi og náði ekki 2,5% atkvæða til fjárframlags úr ríkissjóði. Gera má ráð fyrir að fyrrverandi formaður VG og forsætisráðherra hafi skynjað að stefndi í óefni með kjörfylgi flokksins þegar hún gerði misheppnaða tilraun til að sækjast eftir embætti forseta Íslands í fyrravor. Fylgi Framsóknarflokksins hefur ekki skroppið saman í áratugi með viðlíka hætti og nú þegar það dróst saman um 56% frá alþingiskosningunum 2021. 

Hvað veldur risavöxnum trúnaðarbresti kjósenda og flokkanna sem mynduðu fráfarandi ríkisstjórn? Svarið felst í hörmulegum árangri í flestum málaflokkum. Gildir þá einu hvar borið er niður:

1.     Ríkisfjármálin hafa verið tekin lausatökum á annan áratug og frá 2017 hafa útgjöldin vaxið um liðlega 40% á föstu verðlagi. Afleiðinguna uppskar almenningur með hækkun verðlags og vaxta með neikvæðum áhrifum á afkomu heimilanna.

2.     Húsnæðismálin sátu á hakanum í tíð síðustu ríkisstjórnar og nú er svo komið að nánast er útilokað fyrir unga fólkið að koma sér þaki yfir höfuðið án aðstoðar sinna nánustu.

3.     Í málefnum innflytjenda auðnaðist ríkisstjórninni ekki að ná samstöðu um að haga löggjöf í málaflokknum með hliðstæðum hætti og hjá nágrannaþjóðum á Norðurlöndum.

4.     Notkun óreyndra mRNA bóluefna, sem rannsóknir sýna að hafi leitt til veikinda þúsunda og ótímabærs andláts hundruða, hafa ekki orðið til að auka tiltrú landsmanna á stjórnvöldum.

5.     Áfram hallaði undan fæti í tíð síðustu ríkisstjórnar í menntamálum sem endurspeglast í hækkuðu hlutfalli drengja og stúlkna sem búa ekki yfir grunnhæfni í lesskilningi samkvæmt alþjóðlegum samanburði PISA.

6.     Samgöngumál voru látin drabbast og eru í „miklum ólestri“ svo notuð sé lýsing fyrrverandi samgönguráðherra Sjálfstæðisflokksins.

7.     Málefni eldri borgara voru látin sitja á hakanum í stjórnartíð flokkanna. Þannig var ekki hirt um að fjölga hjúkrunarrýmum í neinu mæli auk þess sem tekjumörkum bóta almannatrygginga var haldið svo til óbreyttum árum saman. Eldri borgurum sem bæta vildu afkomuna með þátttöku á vinnumarkaði er hegnt fyrir sjálfsbjargarviðleitnina með lækkun bóta almannatrygginga. Umhyggjuleysi fráfarandi ríkisstjórnar um afkomu og aðbúnað eldri borgara á líklega hvað stærstan þátt í fylgishruni stjórnarflokkanna.

8.     Að láta ráðherra Vinstri grænna komast árum saman upp með að halda virkjun fallvatna í heljargreipum aðgerðarleysis verður þjóðinni dýrkeypt. Afleiðingar aðgerðarleysisins í orkumálum koma fram á næstu árum en sýnishorn þess sem í vændum er má sjá á 16% hækkun raforkuverðs til heimila í viðskiptum við HS Orku umfram hækkun vísitölu neysluverðs á 12 mánaða tímabili frá nóvember 2023.

Ofangreind upptalning, sem er hvergi nærri tæmandi, á slakri frammistöðu ríkisstjórnarflokkanna kann að skýra flenginguna í alþingiskosningunum. Það var erfið ákvörðun 30. nóvember sl. að kjósa ekki Sjálfstæðisflokkinn í fyrsta sinn á liðlega 50 árum. Vonandi nær flokkurinn vopnum sínum á komandi landsfundi. Til að það megi takast verður að ganga tryggilega frá endurnýjaðri og trúverðugri stefnu sem m.a. tæki á afkomu og aðbúnaði aldraðra með markvissum hætti og aðgerðum sem bæta stöðu fyrstu kaupenda á húsnæðismarkaði. Að ný forysta hafi markaða stefnu flokksins til hliðsjónar við ákvarðanatökur þannig að unnt verði að kjósa flokkinn að nýju.