Pólverjar vissu betur

Athygli vöktu rannsóknarniðurstöður þar sem lýst var áhyggjum yfir rýrari Covid bólusetningarþátttöku innflytjenda frá Póllandi í samanburði við þátttöku landsmanna. Á myndinni sést að Pólska þjóðin var varkárari gagnvart bóluefnunum en Íslendingar og telja má líklegt að tortryggni Pólverja gagnvart bóluefnunum hafi fylgt innflytjendum til landsins. Aldursleiðrétt umframdauðsföll Pólsku þjóðarinnar á árunum 2022 til og með 2024 eru hlutfallslega mun færri en á Íslandi. Margar rannsóknarniðurstöður hafa sýnt að hærri bólusetningarþekja meðal einstakra þjóða fer saman við fleiri umframdauðsföll meðal sömu þjóða. Ekki verður annað ráðið en að Pólska þjóðin hafi tekið rétta ákvörðun þegar hún hafði meiri andvara á sér gagnvart Covid bóluefnunum en Íslendingar. Hefðu Íslendingar haft sama vara á sér gagnvart bóluefnunum og Pólska þjóðin kynnu 333 Íslendingar að vera enn á lífi.

Hvað létust margir landsmenn innan þriggja vikna frá Covid bólusetningu?

Tafla bresku hagstofunnar sýnir 36.500 dauðsföll bólusettra innan þriggja vikna frá bólusetningu á tímabilinu 1. apríl 2021 til 31. maí 2023. Þar af létust 24.900 innan þriggja vikna frá örvunarsprautu þrjú og fjögur. Upplýsingar til að útbúa hliðstæða töflu fyrir Ísland eru fyrirliggjandi í heilbrigðiskerfinu. Af minna tilefni hefur þingmaður lagt fram fyrirspurn á Alþingi.

Biðlisti eftir hjúkrunarrými hefur lengst um 63,7% frá 2020

Ekkert er jafn fyrirsjáanlegt í þessu lífi og öldrun þjóðarinnar og vaxandi árviss þörf eftir nýjum hjúkrunarrýmum. Frá 2020 hefur öldruðum sem bíða eftir hjúkrunarrými fjölgað um 63,7% samkvæmt upplýsingum á heimasíðu Embættis landlæknis. Hvers vegna biðlistinn lengist sem raun ber vitni sést á meðfylgjandi mynd þar sem hjúkrunarrýmum fjölgaði um 69 frá 2020 á sama tíma og landsmönnum 80 ára og eldri fjölgaði um 1.682.

Að pissa í skóinn sinn

Hvernig heilbrigðisráðherra og fyrrverandi landlækni er fyrirmunað að leysa úr vandamálum sem hlaðist hafa upp á skrifborði hennar sem landlæknis á liðnum árum sjást víða merki. Ein birtingarmynd slakrar stjórnunar sést á efnistökum hennar gagnvart Geðheilsumiðstöð barna (GMB) þar sem metfjöldi barna eða 2.500 börn bíða eftir ADHD- eða einhverfugreiningu. Sem fyrrverandi landlæknir hefur Alma horft í aðgerðarleysi á biðlista barna eftir þjónustu GMB lengjast ár frá ári frá stofnun 2022 án þess að bregðast við með nokkrum hætti. Það var ekki fyrr en 7. febrúar á þessu ári að ráðherra taldi sig ekki lengur komast hjá að veita auknu fjármagni til GMB sem dugði til fjölgunar stöðugilda um tvö. Svo stór var þessi rausnarlega ákvörðun að Alma lét sérstaklega hafa eftir sér í tilkynningu á vef stjórnarráðsins að með henni væri verið að „stytta bið barna eftir mikilvægri þjónustu og setja geðheilbrigðismál í forgang.“ Öllum sem til þekktu vissu að þessi aðgerð myndi litlu sem engu breyta og þarna væri fyrrverandi landlæknis enn og aftur að pissa í skóinn sinn. Fimm mánuðum síðar greinir yfirlæknir GMB frá því að í þvílíkt óefni sé komið að helsta úrræði stofnunarinnar til lausnar vandanum sé að vísa börnum og foreldrum þeirra frá.

Heilbrigðis- og öldrunarmálin ein rjúkandi rúst

Samanburður á nýgengi krabbameins í aldurshópnum 65 til 79 ára sýnir sérstöðu Íslands meðal frændþjóðanna á Norðurlöndum með 3% fjölgun nýrra tilfella krabbameins á milli áranna 2021 og 2023. Hjá Finnum stendur fjöldi nýrra greininga í stað en hjá Svíum fækkar aldursstöðluðum greiningum um 1,6%, Norðmönnum um 2,2% og Dönum um 2,4%.

Ísland var með hæstu aldursstöðluðu umframdánartíðni 30 Evrópulanda bæði 2023 og 2024 og með aðra hæstu umframdánartíðnina í álfunni 2022. Á árinu 2024 reyndist umframdánartíðnin lægri hjá 25 þjóðum en á viðmiðunarárunum 2017 til 2019, hún stóð í stað hjá tveimur þjóðum en er hærri hjá einungis þremur þjóðum og mest á Íslandi.

Úrræðaleysi og kerfisleg lausatök er einkunn ríkisendurskoðanda vegna mönnunar- og flæðisvanda Landspítalans í stjórnsýsluúttekt sem sýnir að 10% stöðugilda spítalans eru ómönnuð. Að biðlistar eftir hjúkrunarrýmum hafi lengst jafn mikið og raun ber vitni er órækur vitnisburður arfaslakrar stjórnunar því ekkert er jafn fyrirsjáanlegt í þessu lífi og öldrun þjóðarinnar og vaxandi árviss þörf eftir nýjum hjúkrunarrýmum.

Kóað með heilbrigðisráðherra

Athygli vekur að forstjórinn notar ekki viðtalið til að upplýsa blaðamann um hvers vegna Landspítalinn greindi fjárlaganefnd ekki frá raunverulegri ástæðu mikillar fjölgunar illkynja meina og hvers vegna hann gat ekki fjallað af hreinskilni um fjárvöntun spítalans til lyfjakaupa fyrir nefndinni. Frekar kaus spítalinn að afvegaleiða fjárlaganefndina með því að skýra aukningu á nýgreiningum krabbameina með mannfjöldabreytingum og hækkandi meðalaldri. Fjölgun landsmanna um 8,7% frá 2021 og lenging meðalaldurs um 0,3 ár skýrir ekki aukningu á nýgreiningum krabbameina á liðnum misserum og 48,5% útgjaldavöxt ríkissjóðs vegna leyfisskyldra lyfja. Aðalástæðu fjárvöntunar til krabbameinslyfjakaupa þekkja stjórnendur spítalans að rekja má til fjöldabólusetningar landsmanna með Covid mRNA bóluefnunum.

Grafalvarlegt mál en vonar að úr rætist

Landspítalinn afvegaleiðir fjárlaganefnd

Alþingismenn voru afvegaleiddir við afgreiðslu fjárlaga þegar aukning á nýgreiningum krabbameina var skýrð af stjórnendum Landspítalans með mannfjöldabreytingum og hækkandi meðalaldri. Fjölgun landsmanna um 8,7% frá 2021 og lenging meðalaldurs um 0,3 ár skýrir ekki aukningu á nýgreiningum krabbameina á liðnum misserum og 48,5% útgjaldavöxt ríkissjóðs vegna leyfisskyldra lyfja. Í umsögn stjórnenda spítalans þar sem greint er frá fjárvöntuninni er ekki einu orði vikið að hinni raunverulegu ástæðu fyrir fjölgun á nýgreiningum krabbameina þ.e. fjöldabólusetningum landsmanna með Covid mRNA bóluefnunum. Það hlýtur að vera undarleg staða fyrir stjórn Landspítalans að geta ekki fjallað af hreinskilni á fundi fjárlaganefndar um fjárvöntun spítalans til lyfjakaupa þar sem vandamálið má m.a. rekja til ákvarðana fyrrverandi landlæknis og núverandi heilbrigðisráðherra. Afleiðing þess að að geta ekki greint fjárlaganefndinni frá hinni raunverulegu ástæðu mikillar fjölgunar illkynja meina bitnar á krabbameinssjúklingum sem auk heilsubrestsins og því sem honum fylgir þurfa nú að hafa áhyggjur af hvort þeir verði handvaldir til lyfjameðferðar.

Áfellisdómur OECD

Að farið hafi verið fullgeyst í málefnum innflytjenda á síðustu 10 árum sést af hækkuðu hlutfalli landsmanna fæddra erlendis sem hefur vaxið meira en tvöfalt hraðar á Íslandi en bæði í Danmörku og Svíþjóð. Stjórnlaus fjölgunin á þátt í hnignun íslenska menntakerfisins með lakari grunnfærni nemenda og skýrir hvers vegna Ísland stendur sig áberandi verr en önnur lönd í að mennta börn sem hafa annað móðurmál en þjóðtunguna samkvæmt úttekt Efnahags- og framfarastofnunar (OECD). Um útlendingalöggjöfina þarf að ríkja sem víðtækust sátt en stjórnmálaflokkurinn sem málaflokkurinn heyrir undir gegnir lykilhlutverki um mótun stefnunnar. Rétt er að halda til haga að málaflokkur innflytjenda laut samfelldri stjórn Sjálfstæðisflokksins frá 23. maí 2013 til 21. desember 2024 þegar horft er til áfellisdóms OECD ásamt falleinkunn fyrrverandi varaformanns Sjálfstæðisflokksins sem hún gefur menntakerfinu í grein í Morgunblaðinu 29.6. s.l.

14% aukning nýgengis krabbameins í blöðruhálskirtli frá 2021

Nýgengi aldursstaðlaðs krabbameins í blöðruhálskirtli á Íslandi var það lægsta meðal Norðurlandaþjóðanna 2018 en það er algengasta krabbameinið hjá íslenskum karlmönnum. Frá 2018 til 2023 varð 29,7% aukning á Íslandi í nýgengi krabbameinsins sem gerði að verkum að á Íslandi greindust flestir pr. 100.000 á Norðurlöndunum. Hjá Finnum varð 3,2% aukning nýgengis á þessum fimm árum en hjá Dönum, Norðmönnum og Svíum dró úr nýgengi. Frá 2021 (neðri mynd) hefur nýgengið vaxið langmest á Íslandi, eða um 14,1%, hjá Finnum um 3,4% og hjá Norðmönnum um 3,1%. Hjá Svíum var óbreytt staða en hjá karlmönnum í Danmörku dróst nýgengi krabbameins í blöðruhálskirtli saman um 8,0% frá 2021.

177 Íslendingar hefðu enn verið ofanjarðar í árslok 2024

Íslendingum er hættara við að hverfa yfir móðuna miklu en frændum okkar á Norðurlöndum séu dánartölur þjóðanna 2024 bornar saman. Þannig hefðu 101 færri Íslendingar verið bornir til grafar á árinu 2024 miðað við Dani, 132 borið saman við Svía og 177 Íslendingar hefðu verið ofanjarðar í árslok 2024 í samanburði við Finna. En og aftur kemur í ljós hversu hæpin sú ráðstöfun var að gera landlækni síðustu ára að heilbrigðisráðherra. Þar með hvarf hvatinn sem ný aðkoma að heilbrigðisráðuneytinu hefði tryggt til að endurmeta ráðstafanir liðinni ára svo læra megi af mistökunum. Athygli vekur þögn samtaka lækna um áberandi lakari árangur á sviði heilbrigðisþjónustunnar hér á landi borðið saman við þjóðirnar á meginlandinu. Getur hugsast að menntun íslenskra lækna standist ekki lengur samanburð við menntun erlendra lækna? Hagsmunasamtök lækna geta ekki lengur skotið sér undan umræðunni um hvernig á því stendur að dánartíðni á Íslandi er með því hæsta sem þekkist meðal Evrópuþjóða þriðja árið í röð. Ætla þeir virkilega að sitja uppi með Svarta-Pétur fyrrv. landlæknis og núverandi heilbrigðisráðherra?