Að raska hagsmunum risanna er ekkert grín

Ferðist menn til Bandaríkjanna komast þeir ekki hjá að sjá auglýsingar lyfjaframleiðenda á lyfseðilskyldum lyfjum í prentmiðlum, sjónvarpi, útvarpi og í vaxandi mæli á samfélagsmiðlun. Að leyft sé að auglýsa lyfseðilskyld lyf þekkist hvergi í heiminum annars staðar nema á Nýja Sjálandi. Talið er að amerískir neytendur sjái að meðaltali 9 auglýsingar daglega, eða sem svarar til 16 stunda áhorfs á ári. Fjármunirnir sem lyfjaframleiðendur verja til auglýsinga voru samkvæmt JAMA (Journal of the American Medical Association) rannsókn frá 2019 innan við helmingur þess sem framleiðendurnir notuðu 2016 til markaðssetningar lyfja. Meirihlutinn fer eftir ýmsum leiðum til heilbrigðisstarfsfólks. Lyfjaframleiðendur vörðu $388 milljónum (48 milljörðum ISK) í hagsmunagæslu gagnvart þinginu og samanlagt frá 1998 6,3 milljörðum dollara. Fjármununum er varið til að hafa áhrif á og koma í veg fyrir lagabreytingar sem kynnu að hafa neikvæð áhrif á afkomu lyfjaframleiðenda. Nýleg dæmi um notkun fjármunanna má sjá á stöðu þriggja frumvarpa sem lögð voru fram á árinu 2025 um bann við auglýsingum lyfseðilskyldra lyfja sem virðast hafa verið svæfð í nefnd. 48 milljarðar ISK varið til hagsmunagæslu eru smámunir þegar auglýsingakostnaðurinn í fyrra nam 2.418 milljörðum íslenskra króna borið saman við 1.545 milljarða fjárlög íslenska ríkisins fyrir 2025 og söluverðmæti lyfjanna nemur 99.630 milljörðum á ári sem eru 64föld íslensku fjárlögin. Að raska í einhverju þessum miklu hagsmunum er ekki auðhlaupið fyrir heilbrigðisráðherrann. En hugsanlega verður honum eitthvað ágengt með traustum stuðningi forsetans.

Senn skýrist hvað veldur faraldri einhverfu

Ekki er að undra að forseti Bandaríkjanna hafi látið það verða eitt af sínum fyrstu verkum í embætti að fela heilbrigðisráðherranum að gera allt sem unnt væri til að greina ástæður mikillar fjölgunar barna sem greinast á einhverfurófi í landinu. Að hjá átta ára börnum greinist 1 af hverjum 31 á árinu 2022 er ógnvænleg fjölgun frá 2010 þegar 1 af hverjum 68 börnum greindist á einhverfurófi. Kalifornía sker sig úr þar sem 1 fjögurra ára drengur af hverjum 12 eða liðlega 8% greinast á einhverfurófi. Heilbrigðisráðherrann hefur kunngert að greinargerðin um ástæður fjölgunarinnar verði kynnt almenningi nú í september. Að vonum er niðurstaðna beðið með eftirvæntingu og ekki einungis í Bandaríkjunum. Ísland hefur ekki sloppið við faraldur einhverfu samkvæmt ársskýrslu Tryggingastofnunar 2023 þar sem fjöldi einhverfra barna hefur rúmlega tvöfaldast frá 2014 og hlutfall barna með greininguna einhverfu eða ódæmigerða einhverfu af fötluðum börnum hefur vaxið úr 45% 2014 í 75% 2023.

Stjórnendur CDC vilja alls ekki láta skoða bóluefnaskaðann

Ágreiningur um verksvið starfshóps skipuðum af ráðgjafaráði (ACIP) CDC sem ætlað er að skoða Covid bóluefnin leiddi til afsagnar háttsettra stjórnenda stofnunarinnar. Það sem gerði útslagið voru fyrirmælin til starfshópsins um að skoða sérstaklega bóluefnaskaðann. Svo langt gengu stjórnendurnir í viðleitni sinni til að koma í veg fyrir athugun á skaðanum að þeir beittu fyrir sig lögfræðingum. Þegar þeim varð ljóst að ekki tækist að koma í veg fyrir að starfshópurinn rannsakaði bóluefnaskaðann sögðu þau upp störfum. Meðal þeirra var yfirmaður bólusetninga og sá sem hvað mest áhrif hefur innan CDC um bóluefnaáætlun barna, læknirinn Demetre Daskalakis, sem hér er myndaður á skrifstofunni og utan vinnu við að sinna satanísku áhugamáli. Ákvarðanir um bólusetningar barna á Íslandi má undantekningarlítið rekja til CDC þaðan sem þær koma til landsins frá lyfjastofnun Evrópu (EMA).

Sannleikurinn sigrar að lokum

Robert W Malone MD, sem setu á í ACIP Ráðgjafanefnd Sóttvarnastofnunar Bandaríkjanna (CDC) um bóluefni, telur raunverulegu ástæðuna fyrir nýlegum afsögnum nokkurra stjórnenda CDC vera heimild sem ráðgjafanefndin fékk til að skipa starfshóp sem ætlað er m.a. að rannsaka öryggi og virkni COVID bóluefnanna. Stjórnendurnir hafi gert sér grein fyrir að blekkingar CDC um virkni og skaðleysi efnanna væru komnar á endastöð og sannleikurinn væri á hraðri leið upp á yfirborðið. Titrings gætir í systurstofnunum Embættis landlæknis í Evrópu vegna skipunar starfshópsins. Hvers vegna liggur í augum uppi. Klippan er af upptalningu verkefna.

48,5% hækkun kostnaðar vegna leyfisskyldra lyfja frá 2021

Í umsögn Landspítalans um leyfisskyld lyf (að megninu sem meðferð við krabbameini) í fjárlögum fyrir árið 2025 kemur fram að spítalinn áætli að heildarkostnaður lyfjanna á árinu 2025 verði 18.803 milljónir en þar sem fjárlagaliðurinn í frumvarpinu hljóði upp á 16.725 milljónir nemi frávikið 2.078 milljónum. Kostnaður leyfisskyldra lyfja nam 12.660 milljónum 2021 og verður því 48,5% hærri á þessu ári.

Hrikalegur slóði mistaka

Við Helgi vekjum í Morgunblaðinu í dag athygli á harðri gagnrýni formanns læknafélagsins á störf Ölmu D. Möller fyrrverandi landlæknis sem gegndi embættinu frá árinu 2018 þar til hún settist í stól heilbrigðisráðherra um síðustu áramót.

Formaður lækna gagnrýnir heilbrigðisráðherra

Formaður læknafélagsins harmar þá stöðu sem upp er komin í krabbameinsmeðferðum hér á landi þar sem biðlistar lengjast og fólk hefur jafnvel þurft að leita út fyrir landsteinana til að fá viðeigandi meðferð. Telur hún að heildarsýn yfir heilbrigðiskerfið hér á landi vanti algjörlega og að hluta vandans megi rekja til þess. „Mér finnst sorglegt að fá þær fréttir að við séum komin í þá stöðu að þurfa að senda fólk utan í meðferð sem á sjálfsögðu að vera í boði hér“ sagði formaðurinn. Stefnuleysið gengur ekki lengur og „ef maður hefur ekki yfirsýn yfir þá getur maður misst bolta. Það er farið að gerast þarna og það mun gerast víðar á komandi árum ef við ætlum að halda áfram að ýta þessu verkefni á undan okkur og ekki takast á við það“ sagði formaður læknafélagsins.

Engum dylst að hörð gagnrýni formannsins á stöðu og þróun heilbrigðiskerfisins beinist að megninu að störfum Ölmu D. Möller fyrrverandi landlæknis sem gegndi embættinu frá árinu 2018 þar til hún settist í stól heilbrigðisráðherra um síðustu áramót. Að heilbrigðisráðherra sé gagnrýndur af formanni læknafélagsins með jafn afgerandi hætti og gert er í viðtalinu kemur ekki á óvart þar sem trúverðugleiki lækna hefur dalað meðal landsmanna á liðnum misserum. Ljóst er að vöntun á geislafræðingum við Landspítalann á þátt í lengingu biðtíma eftir krabbameinsmeðferð. Það er óviðunandi staða sem aðilar verða að ná samkomulagi um að lagfæra. En það er miður að formaður læknafélagsins hafi farið út af sporinu í viðtalinu þegar hann skýrir ófullnægjandi stöðu meðferðar  krabbameinssjúklinga með vísan til hratt vaxandi meðalaldurs þjóðarinnar. Sú skýring heldur ekki vatni þar sem meðalaldur þjóðarinnar hafði í ársbyrjun lengst um 0,5 ár (1,3%) frá 2021 og getur því ekki skýrt fjölgun nýrra tilfella krabbameina um 22% og 48,5% hækkun kostnaðar vegna leyfisskyldra lyfja.

Raunalegt er að sjá formann læknafélagsins bætast í hóp stjórnenda Landspítala sem skýra óviðunandi bið krabbameinssjúkra eftir meðferð með vísan til lengri meðalaldurs landsmanna. Enginn nefnir aðalástæðu lengri biðtíma eftir meðferð og hækkun kostnaðar vegna leyfisskyldra lyfja sem er að sprenging hefur orðið í fjölgun krabbameina frá bólusetningu landsmanna gegn Covid á árinu 2021.

Þær gríðarlegu áskoranir sem formaður læknafélagsins vísar til í viðtalinu felast ekki síst í nauðsyn viðhorfsbreytingu stjórnenda. Læknar ásamt stjórnendum Landspítalans og Krabbameinsfélagsins verða að rjúfa þögnina um skaðsemi bóluefnanna. Þeir eiga ekki lengur að kóa með fyrrverandi landlækni og afneita augljósum staðreyndum. Forsenda þess að tekið verði markvisst á vanda krabbameinssjúkra er að horfst sé í augu við afleiðingarnar af bólusetningu 80% landsmanna með svo til óreyndum bóluefnum sem að auki byggðu á nýrri tækni. Traust er grunnstoð heilbrigðiskerfisins. Þegar traustið brestur, brestur allt. Læknar, stjórnendur og ráðherrar verða að skilja að traustið byggist á sannleika – ekki á þögn eða undanbrögðum.

Við erum að horfa á afleiðingar af stærstu læknamistökum Íslandssögunnar.

Höfundar:

Þorgeir Eyjólfsson eftirlaunaþegi

Helgi Örn Viggósson hugbúnaðarsérfræðingur

14,3 földun nýrra POTS greininga

Á Íslandi bregðast Sjúkratryggingar, að ráðgjöf Landlæknis og með skilningi heilbrigðisráðherra, við fjölgun sjúklinga með POTS með því að hætta greiðsluþátttöku í vökvagjöf sjúklinga sem þeim er ráðlagt af læknum. Sparnaðarviðbrögðin í kerfinu kunna að eiga sér skýringar sem sjá má í niðurstöðum tölfræðilegrar marktækrar rannsóknar á tíðni heilkennisins POTS (postural orthostatic tachycardia syndrome) fyrir og eftir Covid sem leiðir í ljós 14,3 falda tíðni nýrra tilfella. Í grein sem sett var inn á vefinn Heilsuveru 1. sept. 2022 lýsir heilkennið sér m.a. með aukinni hjartsláttartíðni vegna stöðubreytinga. Að hjartsláttur á mínútu aukist um 30 (fullorðnir) til 40 (unglingar) slög við stöðubreytingu (liggjandi í uppistandandi) í 10 mínútna prófi er meðal forsendna greiningar. Á gröfunum úr niðurstöðum rannsóknarinnar er upphaf Covid skilgreint í byrjun mars 2020 (lóðrétta brotna línan). Athygli vekja óvenju kröftug viðbrögð gervigreindarforrits aðspurt um hugsanlegt samband margföldunar tíðni POTS í kjölfar fjöldabólusetninganna. Í ítarlegu svarinu er allt gert til að sannfæra fyrirspyrjandann um að þarna á milli geti alls engin tengsl verið. Slíkur var sannfæringarkrafturinn að erfitt var að verjast þeirri hugsun að „þjálfarar“ forritsins hafi þegið umbun frá lyfjaframleiðanda fyrir verkið.

Loksins horfst í augu við staðreyndir

Því ber að fagna að heilbrigðisráðherra horfist loks í augu við staðreyndir þegar tilkynnt er um stofnun vinnuhóps um heilbrigðisþjónustu við sjúklinga sem takast á við vandamál í kjölfar Covid. Hlutfall landsmanna á vinnumarkaði hefur liðlega tvöfaldast frá 2022 sem leitað hafa til Tryggingastofnunar um endurhæfingarlífeyri vegna veikinda. Á fimm ára tölfræðiyfirliti Landspítalans má sjá að einstaklingum sem leituðu til spítalans fjölgaði um 17,6% frá 2022 á sama tíma og íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgaði um 4,6%. Þar sem verkefnin sem vinnuhópnum er ætlað að finna lausnir á hafa blasað við misserum saman ætti ekki að taka langan tíma fyrir hópinn að ljúka störfum. Það er mikilvægt fyrir hina fjölmörgu sem misst hafa heilsu og starfsþrek.

Sólargeisli og kraftaverk

Skaðinn af Covid fjöldabólusetningunum á heilsufar landsmanna leynir sér ekki á myndinni úr fimm ára tölfræðiyfirliti Landspítalans. Einstaklingum sem leituðu til spítalans fjölgaði um 17,6% frá 2022 á sama tíma og íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgaði um 4,6%. Sólargeislinn í starfsyfirliti Landspítalans er 4% fjölgun fæðinga á fyrstu 6 mánuðum ársins en þeim hefur fækkað ár frá ári sem helst í hendur við þróun erlendis og á sér skýringar í niðurstöðum rannsókna sem hver af annarri staðfesta skaðleg áhrif Covid bóluefnanna á æxlunarfæri beggja kynja. Starfsmenn Landspítalans hafa unnið kraftaverk með því að sinna á liðnu ári 18% fleiri en 2022 á sama tíma og stöðugildum/ársverkum hefur fjölgað um 5%.

Tjónið kemur fram af vaxandi þunga

Komum á svið hjarta-, augn- og krabbameinsþjónustu fjölgaði um 13% og komum á svið bráða-, lyflækninga- og endurhæfingarþjónustu fjölgaði um 15% mánuðina janúar til og með júní á þessu ári borið saman við sama tímabil 2024. Landsmönnum fjölgaði um 1,5% á milli ára. Komum á bráðamóttökuna í Fossvogi fækkaði um 1,4% á fyrri helmingi ársins. Aukið álag á Landspítalann kemur ekki á óvart þar sem hlutfall landsmanna á vinnumarkaði sem þiggur endurhæfingarlífeyri hjá Tryggingastofnun hefur liðlega tvöfaldast frá 2022.